Jak przebiega proces unieważnienia ślubu kościelnego?

12 maj 2018
Iga Marciniszyn

Mimo powziętych planów, marzeń i oczekiwań na wspólne życie ,,póki śmierć Was nie rozłączy”, czasem zdarza się, że małżeństwo okazuje się wielkim zawodem.


Powody takiego obrotu spraw mogą być przeróżne - od zdrady, przez kłótnie, po zatajenie przez jednego z małżonków ważnej informacji o swoim zdrowiu. Mimo wielu rozmów, prób nawiązania nici porozumienia, czasem nie udaje się wyjść cało z problemu i konieczny jest rozwód. W przeszłości ten kościelny był niemalże niemożliwy, dziś procedury są uproszczone i łatwiej go uzyskać.

Co należy zrobić i jakie podjąć kroki, by założyć sprawę?

W grudniu 2015 r. dzięki papieżowi Franciszkowi, ogłoszone zostały zmiany w prawie kanonicznym, co znacznie uprościło procedurę unieważnienia małżeństwa. Główna zmiana to brak konieczności potwierdzania wyroku w sądzie drugiej instancji, co do tej pory było wymogiem, chyba że któraś ze stron wystąpi z wnioskiem apelacyjnym. Jest to duża zmiana, która miała również usprawnić cały proces, jednak doprowadziła jednocześnie do zwiększenia liczby wniosków napływających do sądów danych diecezji, co ostatecznie przekłada się na i tak długi czas oczekiwania na wyrok.

Należy pamiętać, iż proces cywilny i ten, prowadzony na podstawie prawa kanonicznego to dwa odrębne postępowania, a małżeństwa ze ślubem konkordatowym muszą przejść przez obydwa osobno, jeśli chcą rozwodu względem prawa cywilnego i unieważnienia małżeństwa względem Kościoła.

Co istotne, obie instytucje patrzą na proces z nieco innej perspektywy, przez pryzmat innych wskazań. Proces cywilny zakłada początkowo zachęcenie małżonków do ugody, następnie akceptuje takie przesłanki jak np. niezgodność charakterów. Procedura kościelna skupia się bardziej na wydarzeniach i informacjach sprzed zawarcia związku małżeńskiego i niedługo po tym.

Z perspektywy kościoła formalnie nie istnieje możliwość rozwodu, a jedynie unieważnienia małżeństwa. Muszą więc stać przesłanki za tym, że jakaś informacja została zatajona lub któreś z małżonków ucierpiało poprzez zawarcie tego związku.

Przesłanki, na podstawie których małżeństwo może zostać unieważnione

Wyróżnia się trzy grupy przesłanek, na podstawie których małżeństwo może zostać uznane za nieważne:

  • przeszkody zrywające
  • wady zgody małżeńskiej
  • wady formy zawarcia małżeństwa.


Najczęściej strona postępowania odwołuje się do pierwszej i drugiej grupy, bo też te teoretycznie najłatwiej udowodnić. W skład pierwszej grupy wchodzi 12 przeszkód:

  1. zbyt młody wiek jednego z małżonków
  2. impotencja
  3. pozostawanie w ważnym związku małżeńskim przez jedną ze stron w trakcie zawarcia kolejnego małżeństwa
  4. różna wiara, która przejawiać się ma m.in. brakiem chrztu jednego z małżonków lub formalnym aktem wystąpienia z kościoła katolickiego
  5. przeszkoda święceń
  6. wieczysty publiczny ślub czystości
  7. uprowadzenie, jeśli jedno z małżonków zostaje porwane celem zawarcia związku małżeńskiego, chyba że zostaje uwolnione i samo wyrazi chęć zawarcia związku
  8. małżonkobójstwo, które przejawia się w przyczynieniu się do śmierci współmałżonka danej osoby lub swojego w celu zawarcia nowego związku małżeńskiego
  9. pokrewieństwo
  10. powinowactwo pomiędzy żoną a krewnymi męża w tej samej linii i odwrotnie
  11. brak przyzwoitości publicznej
  12. pokrewieństwo prawne (adopcja) dot. zarówno rodziców adoptujących, jak i rodzeństwa.

Druga grupa, czyli wady zgody małżeńskiej, opiera się głównie na niezdawaniu sobie sprawy przez jednego z małżonków z tego, czym jest samo zawarcie związku małżeńskiego. Może to wynikać np. z choroby psychicznej zatajonej przed ślubem, symulacji czy braku dostatecznego używania rozumu. Do tej grupy zalicza się również przymus, symulację czy zgodę warunkową.

Ostatnia grupa dotyczy naruszenia przepisów dotyczących formy zawarcia małżeństwa, np. gdy osoba udzielająca ślubu utraciła wcześniej prawo do tego.

Jakie należy podjąć kroki, by starać się o unieważnienie małżeństwa kościelnego?

Po pierwsze musisz udać się do siedziby kurii w Twojej diecezji, by złożyć skargę rozwodową według ustalonego wzoru. W jej treści konieczne jest zawarcie m.in. opisu przebiegu małżeństwa i sytuacji oraz powodów, które zaważyły na podjęciu decyzji o staraniu się o orzeczenie nieważności małżeństwa. Ważne jest również, by podać świadków, którzy potwierdzą prawdziwość naszych zeznań, najlepiej osób, które były blisko małżeństwa.

Sprawa trafia do Sądu Diecezjalnego i rozpoczyna się postępowanie. Poza przesłuchiwaniem stron, duchowni wybierają spośród siebie dwóch, z których jeden szuka dowodów za, a drugi przeciw unieważnieniu małżeństwa. Ostatecznie Sąd wydaje wyrok, który dzięki zmianom wprowadzonym przez papieża Franciszka, nie musi być potwierdzany w Sądzie kolejnej instancji.

Jeśli Sąd orzeknie unieważnienie małżeństwa, wówczas obie strony mogą ponownie wziąć ślub Kościelny. Możliwa jest również sytuacja, w której jedna ze stron, będąca powodem unieważnienia małżeństwa, otrzyma zakaz zawarcia ślubu kościelnego ze względu na np. trwałą niezdolność do podejmowania obowiązków małżeńskich.


Ze względu na uproszczenie procedur, coraz więcej par w Polsce decyduje się na podjęcie próby unieważnienia małżeństwa kościelnego. Przewiduje się jednak, że przez wzgląd na laicyzację społeczeństwa, tendencja ta będzie spadkowa.

Średnia

3.7

Oceń mój artykuł

Zobacz także

03 grudzień 2017
27 wrzesień 2017

Komentarze

Nie tyle unieważnienie co stwierdzenie/orzeczenie nieważności
~dr Arletta Bolesta (adwokat kościelny) 16 lipiec 2018 16:09 odpowiedz